W dniu 9 grudnia 2002 r. miała miejsce, zorganizowana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie konferencja nt. “Stan środowiska w regionie a nowe obowiązki administracji”. Konferencja ta była kontynuacją prowadzonego od kilku lat cyklu spotkań przedstawicieli znaczących zakładów przemysłowych z administracją publiczną, poświęconych problematyce ochrony środowiska w regionie.

W trakcie konferencji referaty wygłosili przedstawiciele Wydziału Środowiska i Rolnictwa Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego “PZL-Rzeszów” S.A. oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie.

Zakres poruszanych problemów obejmował:

• Stan wybranych komponentów środowiska w województwie podkarpackim.
• Wyniki przeglądu ekologicznego istniejących w województwie spalarni odpadów w aspekcie spełniania warunków z zakresu ochrony powietrza.
• Prezentację działań proekologicznych WSK “PZL-Rzeszów” S.A.
• Ocenę czynnych składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych województwa w oparciu o wymagania określone w ustawie o odpadach i Dyrektywie Rady 1999/31/EC w sprawie składowania odpadów.
• Nowe zadania w zakresie kontroli i uprawnienia Inspekcji Ochrony Środowiska wynikające z wprowadzenia ustaw dostosowujących polskie prawo ochrony środowiska do wymogów Unii Europejskiej.
• Walory przyrodnicze województwa i rolnictwo ekologiczne.
• Zasady finansowania przedsięwzięć proekologicznych przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

W konferencji uczestniczył Główny Inspektor Ochrony Środowiska – Krzysztof Zaręba, Wicewojewoda Podkarpacki – Kazimierz Surowiec, Wicemarszałek Województwa Podkarpackiego – Zbigniew Szafraniec oraz przedstawiciele blisko 80 zakładów przemysłowych, jednostek administracji samorządowej, dziennikarze prasy, radia i telewizji.

Zorganizowana konferencja pozwoliła na przybliżenie jej uczestnikom zmian, jakie dokonują się w środowisku naturalnym na przestrzeni ostatnich lat, zwłaszcza z uwagi na postępujące procesy inwestycyjne realizowane przez zakłady przemysłowe oraz organy samorządowe. Podejmowana na konferencji problematyka umożliwiła również zapoznanie się z wprowadzanymi przepisami prawnymi w dziedzinie ochrony środowiska w aspekcie wejścia Polski do Unii Europejskiej.

Zdjęcie 1

Nowe zadania w zakresie kontroli i uprawnienia Inspekcji Ochrony Środowiska wynikające z wprowadzenia ustaw dostosowujących polskie prawo ochrony środowiska do wymogów Unii Europejskiej

Maria SUCHY (WIOŚ Rzeszów)

W obecnym kształcie organizacyjnym Inspekcja Ochrony Środowiska powstała na mocy ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska i działa od dnia 29 października 1991 r. Z dniem 1 stycznia 1999 r. Inspekcja Ochrony Środowiska weszła w skład służb, inspekcji i straży, zespolonych z wojewodą.

Najważniejsze zadania Inspekcji to:

• kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym korzystaniu z zasobów przyrody,
• kontrola przestrzegania warunków korzystania ze środowiska, w tym kontrola postępowania z odpadami pod kątem przestrzegania zasad ochrony środowiska,
• udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji,
• kontrola eksploatacji instalacji i urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,
• udział w przekazywaniu do eksploatacji instalacji oraz obiektów realizowanych jako przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko,
• podejmowanie decyzji o wstrzymaniu działalności prowadzonej z naruszeniem wymagań ochrony środowiska lub warunków korzystania ze środowiska,
• współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami,
• organizowanie i koordynowanie państwowego monitoringu środowiska,
• współdziałanie w dziedzinie zapobiegania poważnym awariom oraz usuwania ich skutków,
• kontrola przestrzegania przepisów o opakowaniach i odpadach opakowaniowych,
• kontrola przestrzegania przepisów o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej,
• kontrola przestrzegania przepisów w zakresie postępowania z organizmami genetycznie zmodyfikowanymi.

Ustawowe uprawnienia inspektora to między innymi:

• możliwość wstępu na teren nieruchomości lub obiektu, gdzie prowadzona jest działalność gospodarcza,
• żądanie dokumentów i wyjaśnień,
• pobieranie próbek i przeprowadzanie badań i pomiarów,
• ocena sposobu eksploatacji instalacji lub urządzeń, w tym środków transportu,
• nakładanie grzywien w formie mandatu karnego,
• ocena stosowanych technologii i rozwiązań technicznych.

Na podstawie ustaleń kontroli wojewódzki inspektor ochrony środowiska może:

• wydać zarządzenie pokontrolne,
• wydać decyzję administracyjną, w tym decyzję o wymierzeniu administracyjnej kary pieniężnej,
• zażądać przeprowadzenia postępowania służbowego wobec osób winnych uchybień,
• wstrzymać w trakcie kontroli działalność powodującą naruszenie wymagań ochrony środowiska lub na wniosek podmiotu korzystającego ze środowiska wyznaczyć termin usunięcia naruszeń,
• wstrzymać oddanie do użytku obiektu budowlanego, nie spełniającego wymagań ochrony środowiska,
• wystąpić do właściwego organu z wnioskiem o wszczęcie postępowania administracyjnego,
• skierować do organów ścigania lub do sądu zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia.

Działalność kontrolną Inspekcja realizuje w oparciu o roczne plany kontroli, w których uwzględnia między innymi wielkość zakładów i ich zakres oddziaływania na środowisko, a także sygnały napływające od jednostek samorządu terytorialnego i społeczności lokalnych.

Inspekcja Ochrony Środowiska udziela pomocy organom samorządu terytorialnego w realizacji ich zadań kontrolnych w dziedzinie ochrony środowiska. Zgodnie z art. 377 ustawy – Prawo ochrony środowiska, organy Inspekcji Ochrony Środowiska wykonują zadania w zakresie ochrony środowiska, jeżeli ustawa tak stanowi, natomiast zgodnie z art. 379 marszałek województwa, starosta, wójt, burmistrz lub prezydent miasta sprawują kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym właściwością tych organów.

Zadania Inspekcji Ochrony Środowiska wykonują:

• Główny Inspektor Ochrony Środowiska,
• Wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska jako kierownika wojewódzkiej inspekcji ochrony środowiska, wchodzącej w skład zespolonej administracji wojewódzkiej.

Zgodnie z ustawą – Prawo ochrony środowiska, wojewódzki inspektor ochrony środowiska wymierza, w drodze decyzji, administracyjne kary pieniężne za:

• przekroczenie określonych w pozwoleniach ilości lub rodzaju gazów albo pyłów wprowadzanych do powietrza,
• przekroczenie, określonych w pozwoleniach, ilości, stanu lub składu ścieków,
• przekroczenie, określonych w pozwoleniach, ilości pobranej wody,
• naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska odpadów albo decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganych przepisami ustawy o odpadach, co do rodzaju i sposobów składowania odpadów,
• przekroczenie, określonych w pozwoleniach, poziomów hałasu.

Ponadto w trybie ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o postępowaniu z substancjami zubożającymi warstwę ozonową, wojewódzki inspektor ochrony środowiska wymierza producentowi lub importerowi, w drodze decyzji karę pieniężną za wprowadzenie do produkcji lub dokonanie obrotu z zagranicą substancjami kontrolowanymi wbrew zakazom ustawowym lub bez wymaganego pozwolenia albo z naruszeniem jego warunków.

Nowe uregulowania prawne mają szczególne znaczenie w odniesieniu do składowisk odpadów komunalnych. Zgodnie z ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, zarządzający istniejącym składowiskiem odpadów obowiązany jest w terminie do dnia 31 grudnia 2002 r. uzyskać decyzję zatwierdzającą instrukcję eksploatacji składowiska odpadów. Właściwy organ odmówi, w drodze decyzji, zatwierdzenia instrukcji eksploatacji składowiska odpadów, między innymi jeżeli sposób eksploatacji jest sprzeczny z założeniami przyjętymi w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu lub w decyzji o pozwoleniu na budowę.

Jeżeli zarządzający składowiskiem odpadów składuje odpady z naruszeniem warunków pozwolenia na budowę, ponosi on, do czasu uzyskania decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska, nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 2002 r., administracyjną karę pieniężną w wysokości 0,05 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę składowania. Od 1 stycznia 2002 r. także składowanie odpadów komunalnych jest objęte systemem opłat za korzystanie ze środowiska.

Niezależnie od przedstawionych uregulowań, organ ochrony środowiska zobowiąże zarządzających składowiskami odpadów do przeprowadzenia przeglądu ekologicznego. Przegląd należało przedłożyć w terminie do 30 czerwca 2002 r. Zarządzający składowiskiem odpadów jest obowiązany dostosować jego funkcjonowanie do wymagań ochrony środowiska najpóźniej do dnia 31 grudnia 2009 r. Po tym terminie wojewódzki inspektor ochrony środowiska wyda decyzję o wstrzymaniu korzystania ze składowiska odpadów. Identyczne uregulowania dotyczą spalarni odpadów.

Oprócz omówionych wyżej możliwości wymierzania kar w drodze decyzji administracyjnej, inspektor Inspekcji Ochrony Środowiska jest uprawniony do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego za cały szereg wykroczeń przeciwko środowisku i jego ochronie. Szczegółowy wykaz wykroczeń objętych uprawnieniami tej Inspekcji znajduje się w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 13 września 2002 r. w sprawie nadania inspektorom Inspekcji Ochrony Środowiska uprawnień do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego (Dz. U. 151 poz. 1253).

Uprawnienia te dotyczą:

• Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115 poz. 1229 z późn, zm.),
• Ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 76 poz. 811 z późn, zm.),
• Ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63 poz. 638),
• Ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63 poz. 639 z późn. zm.),
• Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627 z późn. zm.),
• Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62 poz. 628 z późn. zm.),
• Ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o postępowaniu z substancjami zubożającymi warstwę ozonową (Dz. U. Nr 52 poz. 537z późn. zm.),
• Ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr (Dz. U. Nr 11 poz. 84 z późn. zm.),
• Ustawy z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 89 poz. 991),
• Ustawy z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. Nr 99 poz. 1079 z późn. zm.),
• Ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska ( tekst jednolity Dz. U. Nr 112 z 2002 r. poz. 982 z późn. zm.),
• Ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń.

W celu przybliżenia zakresu odpowiedzialności karnej, jaka ciąży na podmiotach prowadzących działalność gospodarczą, w tym w zakresie wprowadzania na rynek opakowań, wytwarzania odpadów, prowadzenia działalności w zakresie gospodarki odpadami, stosujących substancje kontrolowane oraz substancje niebezpieczne, poniżej podano wybrane przykłady naruszeń, za które inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska mogą nakładać mandaty karne.

Ustawa PRAWO WODNE – karze grzywny podlega ten, kto:

• bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego albo z naruszeniem jego warunków korzysta z wody lub wykonuje urządzenia wodne albo podejmuje inne czynności wymagające pozwolenia,
• nie utrzymuje w należytym stanie wód lub urządzeń wodnych,
• uniemożliwia określony w ustawie dostęp do wód,
• nie prowadzi wymaganych pomiarów,
• nie wykonuje lub nie utrzymuje w należytym stanie wymaganych ustawą urządzeń ochronnych,
• zmienia stan wody na gruncie,
• grodzi nieruchomości przyległe do powierzchniowych dróg publicznych,
• rozcieńcza wodą ścieki w celu uzyskania ich stanu i składu zgodnego z przepisami,
• wykorzystuje ścieki w sposób niezgodny z ustawą,
• nie zapewnia ochrony wód przed zanieczyszczeniem zgodnie z wymogami,
• nie oznacza granic terenów ochronnych ujęć wody,
• nie stosuje się do ograniczeń obowiązujących w strefie ochronnej ujęcia,
• niszczy oznakowanie stref ochronnych,
• wykonuje roboty, które mogą utrudnić ochronę przed powodzią.

Ustawa o ORGANIZMACH GENETYCZNIE ZMODYFIKOWANYCH – karze grzywny podlega ten, kto:

• nie informuje właściwych organów o zmianie warunków zamkniętego użycia GMO,
• nie prowadzi systematycznej dokumentacji prowadzonych operacji zamkniętego użycia GMO.

Ustawa o OPAKOWANIACH I ODPADACH OPAKOWANIOWYCH – karze grzywny podlega ten, kto:

• produkując, importując lub eksportując opakowania nie składa marszałkowi województwa sprawozdań o opakowaniach lub składa sprawozdania niezgodnie z wymogami,
• będąc eksporterem produktów w opakowaniu nie składa marszałkowi województwa wymaganych sprawozdań,
• będąc użytkownikiem substancji chemicznej bardzo toksycznej, toksycznej, rakotwórczej, mutagennej lub niebezpiecznej dla środowiska nie zwraca sprzedawcy opakowania wielokrotnego użytku i odpadów opakowaniowych po tej substancji,
• zarządzając jednostką handlu detalicznego o powierzchni handlowej powyżej 2 000 m2 nie prowadzi selektywnej zbiórki opakowań po oferowanych produktach.

Ustawa o OBOWIĄZKACH PRZEDSIĘBIORCÓW W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA NIEKTÓRYMI ODPADAMI ORAZ O OPŁACIE PRODUKTOWEJ I OPŁACIE DEPOZYTOWEJ- karze grzywny podlega ten, kto:

• będąc przedsiębiorcą prowadzącym organizację odzysku lub działalność polegającą na wytwarzaniu lub imporcie produktów wymienionych w ustawie nie składa wymaganych zawiadomień marszałkowi województwa lub nie składa sprawozdań o osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu oraz o należnej opłacie produktowej lub składa sprawozdania nierzetelne.

Ustawa – PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA – karze grzywny podlega ten, kto:

• będąc do tego zobowiązany nie zawiadamia wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o planowanym terminie oddania do użytku obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji lub o terminie zakończenia rozruchu instalacji,
• wprowadzając do środowiska substancje lub energie w zakresie, w jakim nie wymaga to pozwolenia, przekracza dopuszczalne standardy emisyjne,
• narusza zakaz wprowadzania do obrotu lub ponownego wykorzystania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska,
• wprowadzając do obrotu wykonane z tworzyw sztucznych jednorazowe naczynia lub sztućce nie zamieszcza na nich informacji o ich negatywnym oddziaływaniu na środowisko,
• eksploatuje instalację bez wymaganego pozwolenia lub z naruszeniem jego warunków,
• nie wykonuje decyzji:
  • o wstrzymaniu działalności,
  • o wstrzymaniu oddania do użytku lub zakazu użytkowania obiektu budowlanego, zespołu obiektów, instalacji lub urządzenia,
  • o zakazie produkcji, importu lub wprowadzania do obrotu produktów nie spełniających wymagań ochrony środowiska.

Ustawa o ODPADACH – karze grzywny podlega ten, kto:

• będąc zobowiązanym do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów pozbywa się ich lub przekazuje podmiotom, które nie uzyskały wymaganych zezwoleń,
• magazynuje lub składuje odpady niezgodnie z wymaganiami lub w miejscu na ten cel nie przeznaczonym,
• prowadzi działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów bez wymaganego zezwolenia,
• termicznie przekształca odpady poza instalacjami lub w instalacjach, które nie spełniają wymagań,
• wytwarza odpady bez wymaganych zezwoleń,
• zarządzając spalarnią odpadów nie wypełnia ciążących na nim obowiązków,
• zarządzając składowiskiem odpadów nie dopełnia ciążących na nim obowiązków.

Ustawa o POSTĘPOWANIU Z SUBSTANCJAMI ZUBOŻAJĄCYMI WARSTWĘ OZONOWĄ – karze grzywny podlega ten, kto:

• będąc do tego zobowiązany, nie prowadzi ewidencji substancji kontrolowanych lub nie przekazuje wymaganych danych lub informacji,
• narusza obowiązek oznakowania pojemników lub innych wyrobów,
• nie przestrzega przepisów dotyczących zasad postępowania z substancjami kontrolowanymi,
• korzysta mimo zakazu z urządzeń lub instalacji zawierających substancje kontrolowane.

Ustawa o SUBSTANCJACH I PREPARATACH CHEMICZNYCH – karze grzywny podlega ten, kto:

• wprowadza do obrotu bez oznakowania lub niewłaściwie oznakowane: substancję niebezpieczną lub preparat niebezpieczny,
• wprowadza do obrotu bez wymaganej karty charakterystyki substancję niebezpieczną lub preparat niebezpieczny,
• dostarcza wymaganą kartę charakterystyki niekompletną lub nierzetelną,
• reklamuje substancję niebezpieczną bez wymienienia kategorii niebezpieczeństwa związanej z tą substancją,
• zamieszcza reklamę niebezpiecznego preparatu bez wymaganych informacji o zagrożeniach.

Ustawa o NAWOZACH I NAWOŻENIU – karze grzywny podlega ten, kto:

• konfekcjonuje nawozy niezgodnie z wymogami w tym zakresie,
• stosuje nawozy w sposób niezgodny z wymogami w tym zakresie,
• przewozi lub przechowuje nawozy w sposób niezgodny z wymogami,
• świadczy usługi w zakresie stosowania nawozów nie posiadając uprawnień.

Ustawa o OCHRONIE PRZYRODY – karze grzywny podlega ten, kto:

• wypala roślinność na łąkach, pastwiskach, nieużytkach, rowach, pasach przydrożnych, szlakach kolejowych, w strefie oczeretów lub trzcin,
• wykonuje roboty ziemne w sposób powodujący uszkodzenie drzew lub krzewów.

Ustawa o INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA – karze grzywny podlega ten, kto:

• w wyznaczonym terminie nie informuje organu Inspekcji Ochrony Środowiska o zakresie wykonania zarządzeń pokontrolnych albo o przeprowadzeniu postępowania służbowego lub innego przewidzianego prawem postępowania przeciw osobom winnym dopuszczenia do uchybień,
• niezgodnie z prawdą informuje organ Inspekcji Ochrony Środowiska o wykonaniu zarządzeń pokontrolnych albo o przeprowadzeniu postępowania służbowego lub innego przewidzianego prawem.

Ustawa – KODEKS WYKROCZEŃ – karze grzywny podlega ten, kto:

• wyrzuca na nie należący do niego grunt polny kamienie, śmieci, padlinę lub inne nieczystości.

Za korzystanie ze środowiska z zachowaniem wymagań, określonych w pozwoleniu lub decyzji ponoszona jest opłata, za korzystanie ze środowiska bez takiego pozwolenia lub innej decyzji ponoszona jest opłata podwyższona. Podmiot korzystający ze środowiska ustala we własnym zakresie wysokość należnej opłaty i wnosi ją na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego.

Za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska, ustalonych pozwoleniem lub decyzją, ponoszona jest administracyjna kara pieniężna. Administracyjne kary pieniężne, wymierza w drodze decyzji, wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Także ten organ może na wniosek zainteresowanego odroczyć termin płatności wymierzonej kary, a w uzasadnionych przypadkach dokonać jej zmniejszenia.

Ocena czynnych składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych województwa podkarpackiego w oparciu o wymagania określone w ustawie o odpadach i Dyrektywie Rady 1999/31/EC w sprawie składowania odpadów

Zofia NOGA (WIOŚ Rzeszów)

Województwo podkarpackie boryka się z typowymi dla całego kraju problemami związanymi z zagospodarowaniem odpadów komunalnych. Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych z roku na rok rośnie, ale w dalszym ciągu najpowszechniejszym sposobem ich unieszkodliwiania jest deponowanie na składowiskach odpadów.

Postępowanie z odpadami komunalnymi reguluje ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ustawa z 27 kwietnia 2002 r. o odpadach. To do zadań gmin należy tworzenie warunków do właściwej gospodarki odpadami komunalnymi oraz zapewnienia budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub z innymi gminami instalacji do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2001 r. w województwie podkarpackim zdeponowano na 63 składowiskach ponad 423 tys. Mg stałych odpadów komunalnych. Z całej masy odpadów, odpady wyselekcjonowane stanowiły jedynie ponad 1% tj. 4565,00 Mg. Były to głównie papier i makulatura, szkło, tworzywa sztuczne oraz metale. Wydaje się, że selekcja odpadów była nieznaczna, jednak jest to istotny wzrost w stosunku do roku 2000, kiedy to wyselekcjonowano tylko 553,00 Mg odpadów tj. ok. 0,1 %. Wskazuje to na fakt, iż kolejne gminy w naszym województwie sukcesywnie wprowadzają selektywną zbiórkę odpadów. To między innymi efekt działania Związku Komunalnego “WISŁOK” – organizacji zrzeszającej 25 gmin woj. podkarpackiego usytuowanych w zlewni rzeki Wisłok. Zadaniem Związku jest prowadzenie i koordynowanie kompleksowych działań, między innymi w zakresie gospodarki odpadami. Rozpoczęto program wdrażania selektywnej zbiórki odpadów i surowców wtórnych takich jak: makulatura /papier i tektura/, szkło /opakowania szklane i stłuczka/, odpady z tworzyw sztucznych, drobne elementy metalowe i inne frakcje metali /złom metalowy i metali kolorowych/ oraz baterii i akumulatorów.

Nagromadzenie odpadów na składowiskach komunalnych na koniec 2001 roku osiągnęło poziom ponad 1,6 mln Mg. W roku 2001 zamknięte zostały cztery składowiska komunalne: w gminie Krzywcza, Olszany w gm. Krasiczyn, Huzele w gm. Lesko oraz Stalowa Wola funkcjonujące na terenie Huty Stalowa Wola. Oddano do użytku składowisko odpadów w m. Sigiełki gm. Krzeszów. W roku 2002 oddano do użytkowania składowisko w Sokołowie. Aktualnie w budowie jest składowisko w Karlikowie gm. Bukowsko pow. sanocki.

Niewiele jest odpadów unieszkodliwianych np. poprzez kompostowanie. W województwie eksploatowane są tylko dwie kompostownie w m. Paszczyna, gmina Dębica oraz rozpoczynająca działalność kompostownia przy oczyszczalni ścieków w Leżajsku. W Paszczynie kompostownia zarządzana jest przez Gminny Zakład Gromadzenia i Utylizacji Odpadów, obsługujący nie tylko teren gminy Dębica, ale również gminy Żyraków, Czarna i miasto Dębica. Zakład obsługuje sortownię odpadów komunalnych, oraz kompostownię odpadów organicznych z wykorzystaniem trocin i osadów ściekowych. Wytworzony produkt znajduje zastosowanie jako nawóz pod uprawy leśne i do rekultywacji składowisk.

Najpilniejszymi zadaniami do realizacji w tym względzie są: budowa Zakładu Utylizacji w Sanoku i Tarnobrzegu, budowa składowiska odpadów dla miasta Przemyśla, zakończenie budowy instalacji do pirolizy odpadów komunalnych i przemysłowych w Tarnobrzegu oraz rozwiązanie gospodarki osadowej przez oczyszczalnię w Rzeszowie.

Wg danych GUS w roku 2001 w województwie podkarpackim wytworzono 1070 tys. Mg odpadów przemysłowych. Stanowi to mniej niż 1 % całej masy tych odpadów wytworzonych w Polsce. W porównaniu do roku 2000 na terenie województwa nastąpił spadek ilości wytworzonych odpadów przemysłowych o około 20 %. Wytworzone odpady w ponad 80 % zostały wykorzystane, w 8 % unieszkodliwione, a tylko w około 7 % złożone na składowiskach. Informacje statystyczne dotyczą tylko takich zakładów przemysłowych, które wytwarzają rocznie co najmniej 1 tys. odpadów. W województwie podkarpackim były 83 takie podmioty.

Odpady wytwarzane na naszym terenie w największej ilości to odpady nieorganiczne z procesów termicznych, głównie żużle i mieszanki popiołowo żużlowe z mokrego odprowadzania odpadów paleniskowych, które są wykorzystywane w budownictwie drogowym i produkcji materiałów budowlanych. Dużą grupę wytwarzanych odpadów stanowiły odpady z przemysłu cukrowniczego, które w całości wykorzystywane są rolniczo.

Najwięcej odpadów przemysłowych, bo około 44 % powstało w powiatach stalowowolskim i ropczycko-sędziszowskim. Najmniej w powiatach strzyżowskim, przemyskim, niżańskim i jarosławskim. Największymi wytwórcami odpadów w województwie są:

• Cukrownia Ropczyce,
• Cukrownia Przeworsk,
• Elektrownia Stalowa Wola,
• Huta Stalowa Wola.

Zakłady o największej ilości odpadów unieszkodliwianych zlokalizowane są w powiatach tarnobrzeskim, sanockim, krośnieńskim i dębickim. Unieszkodliwianie odpadów przemysłowych poprzez spalanie prowadzone jest w pięciu spalarniach. Są to:

• RAF-EKOLOGIA Sp z o.o. w Jedliczu, dla odpadów rafineryjnych nie tylko wytworzonych we własnej Rafinerii, ale także odbieranych od innych wytwarzających;
• RAFINERIA JASŁO S.A. w Jaśle, w takim samym zakresie jak w Jedliczu;
• Zakłady Tworzyw Sztucznych “ERG” w Pustkowie w instalacji do termicznego unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych ciekłych z produkcji żywic i gazów odpadowych z Wydziału Żywic i Formaliny. Instalacja została oddana do użytkowania w 2001 r.;
• Firma Usługowo-Handlowa “EKO-TOP” w Rzeszowie – instalacja do unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne;
• Zakłady Chemiczne “Organika-Sarzyna” w Nowej Sarzynie – spalarnia odpadów niebezpiecznych.

Funkcjonują dwie instalacje do odzysku olejów odpadowych w Rafinerii Nafty “Jedlicze” S.A. w Jedliczu i Rafinerii JASŁO S.A. w Jaśle.

Firma Usługowo-Handlowa “EKO-TOP” w Rzeszowie Instalacja do utylizacji termicznej odpadów – zespół odbioru ciepła

Rafineria Nafty “Jedlicze” S.A.Instalacja do regeneracji olejów przepracowanych

Kolejną metodą unieszkodliwiania odpadów jest ich składowanie. W roku 2001 unieszkodliwiono w ten sposób ponad 20 tys. Mg odpadów przemysłowych. W województwie podkarpackim eksploatowanych jest 21 składowisk odpadów przemysłowych, w tym 10 to składowiska odpadów niebezpiecznych.

Najwięcej odpadów niebezpiecznych, bo ok. 70 % powstało w powiatach krośnieńskim, dębickim, jasielskim i w m. Rzeszowie.

W roku 2001 nastąpił znaczny wzrost unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych poprzez spalanie, przy równoczesnym spadku ilości odpadów składowanych. W roku 2002 również utrzymywała się taka tendencja.

Oddzielną grupę stanowią odpady pochodzenia medycznego. W roku 2001 wytworzono ich 1,2 tys. Mg, w tym odpady niebezpieczne stanowiły około 700 Mg. Zostały one prawie w całości unieszkodliwione termicznie w spalarkach funkcjonujących przy 9 placówkach służby zdrowia lub utylizatorach – sterylizatorach odpadów “BRAVO-HOSPITAL”. Utylizatory eksploatowane są w Rzeszowie przy Szpitalu Przeciwgruźliczym oraz w Dębicy przez “EKO-MED Gryglewicz i Budyn” Spółka Jawna. Od roku 2002 część odpadów medycznych unieszkodliwiana jest także w instalacji “EKO-TOP” w Rzeszowie.

Instalacja do unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych – urządzenie typu NEWSTER 10 – “EKO-MED Gryglewicz i Budyn”

Z dziesięciu składowisk odpadów niebezpiecznych, siedem spełnia wymagania ochrony środowiska. Są to:

• Sektor A składowiska Zakładów Energetycznych i Ochrony Środowiska “Energoeko” Sp. z o.o. w Pustkowie, przed infiltracją odcieku zabezpieczony jest dwoma warstwami geomembrany HDPE z zastosowaniem drenażu międzypowłokowego i nadpowłokowego oraz systemem czujników sensorowych. Prowadzony jest systematyczny monitoring wód podziemnych w rejonie obiektu,
• WSK “PZL-Rzeszów” S.A. w Rzeszowie – zbiornik żelbetowy (w likwidacji),
  Zakłady Chemiczne “Organika Sarzyna” S.A. w Nowej Sarzynie – zbiornik uszczelniony trzema warstwami folii i płytami betonowymi. Odciek odprowadzany jest do zbiorników bezodpływowych, okresowo wywożony na oczyszczalnię odcieków. Prowadzony jest systematyczny monitoring,
• “Euro-Eko” Sp. z o.o. w Mielcu -zbiorniki żelbetowe, składowisko posiada sieć drenażu i odcieku. Odciek wywożony sukcesywnie na oczyszczalnię ścieków,
• T.C. Dębica składowisko uszczelnione membraną z popiołów wzmocnioną szkłem, monitoring wód podziemnych prowadzony dwa razy w roku.
• Ocynkownia “PZL-Dębica” Sp. z o.o. w Dębicy – podłoże utwardzone wielowarstwową folią z HDPE. Badania wód podziemnych na zawartość metali ciężkich wykonywane są raz w kwartale.
• Rafineria “Jasło” S.A. w Jaśle – dno i skarpy niecki uszczelnione geomembraną HDPE, geowłókniną DEPOTEX . Obiekt posiada drenaż odcieku. Na bieżąco prowadzi się monitoring wód podziemnych.

Przykładem składowiska odpadów niebezpiecznych nie spełniającego wymagań ochrony środowiska jest Składowisko Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego “PZL-KROSNO” S.A, w złym stanie technicznym, ubytki tynku i uszkodzenia ścian wymagają remontu. Na składowisku brak jest piezometrów do badań wód podziemnych. Obiekt nie jest monitorowany.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie zinwentaryzował na terenie województwa podkarpackiego:

• 22 mogilniki zawierające 70 Mg pestycydów,
• 54 magazyny zawierające 92 Mg pestycydów.

W roku 2001 Firmy SEGI-AT z Warszawy oraz Hydrogeotechnika Sp. z o.o. w Kielcach wydobyły i wywiozły do Niemiec i Holandii pestycydy w łącznej ilości 280,21 Mg. Inwestorem tego przedsięwzięcia był Wojewoda Podkarpacki. Do dnia 15.04. 2002 r. pestycydy zostały usunięte i wywiezione do Niemiec ze wszystkich mogilników i magazynów woj. podkarpackiego.

Znaczną część kosztów całego przedsięwzięcia pokryto ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Wejście w życie ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o odpadach znacznie pogorszyło możliwości oddziaływania WIOŚ na zarządzających składowiskami odpadów komunalnych z uwagi na:

• wydane na podstawie w/w ustawy rozporządzenia w sprawie opłat za składowanie odpadów nie określiło stawki opłaty za odpady komunalne, co wykluczyło możliwość wymierzania kar pieniężnych za składowanie tych odpadów w miejscu na ten cel nie wyznaczonym lub niezgodnie z warunkami decyzji o pozwoleniu na budowę składowiska. Rozporządzenie to zlikwidowało ekonomiczny bodziec do ograniczania ilości składowanych odpadów komunalnych na składowiskach,
• powierzenie organom architektoniczno-budowlanym zadania dostosowania decyzji o wyznaczeniu składowiska do przepisów nowej ustawy było niewykonalne, ze względu na brak właściwości rzeczowych tych organów w stosunku do decyzji lokalizacyjnej. Spowodowało to, że przepisy upoważniające WIOŚ do wydawania decyzji o wstrzymaniu korzystania za składowiska pozostały przepisem martwym,
• powierzenie nieprzygotowanym organom gminy nadzoru nad gospodarką odpadami komunalnymi było rozwiązaniem nieskutecznym. Wynikiem tego było niewypełnienie obowiązku dotyczącego sporządzenia ewidencji składowisk czynnych i wymagających rekultywacji oraz miejsc składowania odpadów, które nie zostały wyznaczone stosowną decyzją, tzw. “dzikich wysypisk”. Ustawodawca nie przewidział także trybu egzekwowania od organów gminy przedmiotowego obowiązku.

Nowa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach rozszerzyła wprawdzie katalog możliwości oddziaływania WIOŚ na podmioty nieprawidłowo prowadzące działalność związaną z gospodarowaniem odpadami, jednak zapisy ustawy Prawo ochrony środowiska, wprowadzające podwyższoną opłatę, wykluczają możliwość wymierzania przez WIOŚ administracyjnych kar pieniężnych za składowanie odpadów w miejscu nie wyznaczonym na ten cel. Obowiązek uiszczania podwyższonych opłat spoczywający na podmiocie korzystającym ze środowiska jest trudny do wyegzekwowania, bowiem marszałek województwa nie jest wyposażony w aparat kontrolny. Zapisy ustawy Prawo ochrony środowiska wskazują na potrzebę zaangażowania przy realizacji tego zadania służb Inspekcji Ochrony Środowiska.

Zgodnie z wymogami Dyrektywy Rady 1999/31/EC w sprawie składowania odpadów oraz ustawy o odpadach, należy prowadzić tylko bezpieczną i kontrolowaną działalność obejmującą składowiska. Wymagania i warunki dotyczące lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia składowiska odpadów powinny zapewniać bezpieczne dla zdrowia ludzi i dla środowiska składowanie odpadów, a w szczególności powinny zapobiegać zanieczyszczeniu wód powierzchniowych i podziemnych, gleby i ziemi oraz powietrza, ustalone w Dyrektywie, takie jak:

• określenie warunków technicznych urządzenia składowiska;
• ustalenie sposobu eksploatacji w tym ograniczeń, co do rodzaju składowanych odpadów, ich selekcji /obowiązek wstępnej obróbki/ oraz sposobu izolowania i stopnia wykorzystania pojemności eksploatacyjnej;
• obowiązek opracowania instrukcji eksploatacyjnej obiektu;
• określenie sposobu odprowadzania, gromadzenia i oczyszczania wód odciekowych;
• określenie sposobu i terminu docelowego zagospodarowania terenu składowiska odpadów, bezpiecznego dla środowiska po zakończeniu eksploatacji;
• obowiązek prowadzenia stałych lub okresowych badań wpływu składowiska na stan środowiska /monitoring wód i odcieków oraz gazów składowiskowych;
• obowiązek ujmowania gazów w celu wykorzystania lub spalania;
• zwalczania innych zagrożeń, w tym emisji odorów.

Wszystkie te wymagania zostały uwzględnione w projekcie rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji budowy składowisk, eksploatacji, oraz ich zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk uwzględniając zjawiska przyrodnicze i uwarunkowania geologiczne oraz systemy kontroli oraz w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów.

W wyniku negocjacji akcesyjnych dotyczących przystąpienia do Unii Europejskiej, Polska została zobowiązana do przygotowania szczegółowego planu implementacyjnego /wdrożeniowego/ Dyrektywy Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r., określającego przedsięwzięcia niezbędne dla osiągnięcia wymagań dyrektywy i środki na ich realizację. Polska uzyskała trzyletni okres przejściowy na dostosowanie istniejących składowisk do wymagań dyrektywy. Przepisy przejściowe dla istniejących składowisk zostały określone w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw tzw. “wprowadzającej”. Zgodnie z zapisami tej ustawy, każdy zarządzający składowiskiem zobowiązany został, do przedłożenia w terminie do dnia 30 czerwca 2002 r. przeglądu ekologicznego. Wyniki przeglądów ekologicznych mają umożliwić zaplanowanie niezbędnych działań mających na celu modernizację i dostosowanie funkcjonowania składowisk do obowiązującego prawa.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie w oparciu o własne materiały oraz zweryfikowane dane z przeglądów ekologicznych składowisk dokonał oceny wszystkich funkcjonujących składowisk odpadów wg stanu na dzień 30.06.2002 r. Dla każdego z nich sporządzona została “KARTA SKŁADOWISKA”. Zawiera ona najistotniejsze dane o składowisku, między innymi: rodzaj uszczelnienia, zakres i częstotliwość monitoringu, ilość deponowanych odpadów, wykaz urządzeń technicznych niezbędnych do jego prawidłowego funkcjonowania. Na podstawie zebranych materiałów, informacje i dane zostały zagregowane na poziomie województwa w bazie danych: “KARTY SKŁADOWISKA”. Dane zawarte w kartach będą na bieżąco sukcesywnie aktualizowane i weryfikowane. Opracowanie danych w środowisku “Access 2000” w formie jednolitej dla całego kraju, to łatwiejszy dostęp do potrzebnych informacji. Dane w formie raportów zbiorczych z województwa przekazane zostały do Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Raporty zbiorcze zostaną umieszczone także na naszej stronie internetowej. Natomiast szczegółowe informacje dotyczące konkretnego obiektu można uzyskać w siedzibie Inspektoratu.

Zinwentaryzowano ogółem 79 składowisk odpadów. W tym, wg klasyfikacji nowej ustawy o odpadach:

• składowisk odpadów niebezpiecznych N – 10,
• składowisk odpadów obojętnych O – 3,
• składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne IN – 66,

Z tej liczby 56 to składowiska przyjmujące poniżej 10 Mg na dobę, 9 przyjmuje od 10 – 20 Mg na dobę i 14 może przyjąć powyżej 20 Mg odpadów na dobę. Zgodnie z kryteriami określonymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości /zgodnymi z Aneksem I Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń tzw. Dyrektywy IPPC/ składowiska odpadów przyjmujące powyżej 10 Mg na dobę będą wymagały pozwolenia zintegrowanego.

Wykres 1 – Składowiska odpadów

Wykres 2 – Składowiska odpadów

Ocena uszczelnienia składowisk wskazuje, że tylko 58 (ok. 70 %) składowisk posiadało uszczelnienie sztuczne bądź naturalne. Monitoring wód podziemnych prowadzony był na 37 (50 %) składowiskach odpadów. Wyniki prowadzonych badań nie wskazują w większości przypadków na oddziaływanie składowiska na stan czystości wód podziemnych. Instalacje do zbierania odcieków posiada 35 składowisk (ok. 40 %), z tego monitoring prowadzony był tylko na 12 obiektach. Zaledwie 16 (ok. 20 %) z 79 składowisk posiadało instalację do ujmowania gazu składowiskowego. Na żadnym obiekcie biogaz nie jest wykorzystywany gospodarczo. Okresowe badania monitoringowe gazu składowiskowego prowadzone są tylko na składowisku w Kozodrzy. Ewidencja odpadów prowadzona była na 70 składowiskach. Zważywszy jednak, że tylko 21 obiektów wyposażonych było w wagę, można przyjąć, że tylko na ok. 26 % obiektów ewidencja była prowadzona w oparciu o faktyczną wagę odpadów. W pozostałych opierała się ona na szacunku objętościowym. Na 7 obiektach ewidencja była niepełna, prowadzona w sposób nierzetelny /nie ujmowano wszystkich rodzajów oraz ilości odpadów przywożonych na składowisko/. Tylko 13 (ok. 15 %) składowisk posiadało kompaktor, którego praca pozwalała znacznie zwiększyć pojemność składowiska. 71 obiektów wyposażonych było w spychacz służący do rozplantowywania i przykrywania odpadów. Brodzik dezynfekcyjny posiada tylko 35 składowisk (ok. 40 %).

Na podstawie analizy stanu formalno-prawnego można stwierdzić, że pozwolenie na budowę posiadało 55 składowisk tj. ok. 70 %, pozwolenie na użytkowanie 27, co stanowi 35 %. Dokonano podziału tych składowisk na trzy kategorie :

• A – spełniające wymagania ochrony środowiska, do których na podstawie danych zawartych w informacjach zakwalifikowano 11 składowisk, co stanowi 14 %,
• B – przewidziane do modernizacji zgodnie z art. 33 ustawy wprowadzającej, 36 obiektów, co stanowi 46 %,
• C – przewidziane do wstrzymania działalności i przeprowadzenia rekultywacji, w przypadku gdyby z wniosków zawartych w przeglądach ekologicznych wynikało, że nie mogą one zostać dostosowane w terminie, nie później niż do dnia 31.12.2009 r., do wymagań określonych w pozwoleniu na budowę lub użytkowanie składowiska – 32 obiekty , co stanowi 40 %.

Nie wytypowano do wstrzymania w trybie pilnym żadnego składowiska odpadów.

Wykres 3 – Składowiska w woj. podkarpackim

Wg oceny WIOŚ stopniowe wyłączanie składowisk z eksploatacji w trzech przedziałach czasowych będzie dotyczyć następujących ilości:

• do 2009 r. – 43 obiektów, tj. 50 %;
• pomiędzy rokiem 2009 a 2012 – 15, tj. 20 %;
• po roku 2012 – 21, tj. 30 %.

Informacje wraz z kartami składowisk zostały przesłane do Wojewody Podkarpackiego oraz do każdego starostwa, na terenie którego zlokalizowane są poszczególne obiekty.

Poniżej podano przykłady “bardzo dobrych” i “bardzo złych” składowisk:

Międzygminne składowisko odpadów komunalnych zlokalizowane w m. Kozodrza gm. Ostrów pow. ropczycko-sędziszowski o całkowitej pow. 10,7 ha i projektowanej pojemności ok. 1 mln Mg, to przykład dobrego składowiska odpadów. Przyjmuje ono odpady z 24 gmin województwa podkarpackiego i małopolskiego, w tym z miasta Rzeszowa. Obiekt podzielony został na 8 kwater eksploatacyjnych, z których obecnie 5 znajduje się w końcowych fazach rekultywacji, a eksploatowana jest aktualnie kwatera Nr 6 o pow. składowania 1,76 h i poj. 160 tys. m3. Do składowiska prowadzi asfaltowa droga dojazdowa wyposażona w dezynfekcyjną śluzę przejazdową wypełnioną środkiem dezynfekcyjnym. Wzdłuż drogi wewnętrznej technologicznej wykonane jest oświetlenie zewnętrze. Cały obiekt jest ogrodzony i wyposażony w tablice informacyjne, zewnętrzny drenaż opaskowy wód opadowych z odprowadzeniem ich do rowu przydrożnego.

W ramach infrastruktury technicznej wysypiska, z uwagi na występujące w latach poprzednich problemy z nadmiarem odcieku na obiekcie, oddano do użytkowania podczyszczalnię odcieku, skąd podczyszczony odciek dawkowany jest na zbiorową oczyszczalnię biologiczną. Przed wjazdem na składowisko pojazdy dowożące odpady są każdorazowo ważone. Rejestr ilości dowożonych odpadów oparty jest na komputerowym systemie ważenia elektronicznej wagi Schenck. Odpady na kwaterze rozdrabniane i zagęszczane są przy użyciu kompaktora.

Wokół obiektu usytuowana jest sieć monitoringowa wód podziemnych pozwalająca na kontrolę wód podziemnych w rejonie wysypiska. Wyniki badań monitoringowych przesyłanych do WIOŚ w Rzeszowie, nie wykazują wzrostu stężeń zanieczyszczeń w żadnym badanym wskaźniku.

Zastrzeżenie WIOŚ w Rzeszowie budzi na tym obiekcie sprawa niewykorzystania powstałego biogazu i segregacja odpadów na wysypisku przez osoby nie zatrudnione na obiekcie. W 2002 r. zarządzający składowiskiem podjął się sformalizowania przebywania takich osób na obiekcie. Osoby zostały zarejestrowane i ubezpieczone, przeszkolone w zakresie BHP, ich wejście na eksploatowaną kwaterę następuje na mocy wydawanych przepustek.

W zakresie budowy instalacji do wykorzystania biogazu trwają prace projektowe.

Zdjęcie 1 – Składowisko odpadów komunalnych w Kozodrzy – zbiornik odcieków i kwatery zamknięte
Zdjęcie 2 – Składowisko odpadów komunalnych w Kozodrzy – podczyszczalnia odcieków

Przykładem “złych składowisk” negatywnie oddziaływujących na środowisko jest obiekt o pow. 1,0 ha zlokalizowany w m. Strzegocice gm. Pilzno. Składowisko odpadów komunalnych eksploatowane od lat 70-tych, nie posiada uszczelnienia podłoża, obwałowania oraz uregulowanego systemu odprowadzania wód opadowych. Pomimo zobowiązania Burmistrza Miasta Pilzno decyzją Wojewody Tarnowskiego z 1998 r. do wykonania uszczelnienia geomembraną podłoża składowiska, rowów opaskowych, układu odgazowania I i II poziomu odpadów, wykonania zbiornika na odcieki oraz warstwy drenażowej, roboty takie nie zostały wykonane. Za składowanie odpadów w sposób niezgodny z warunkami decyzji, WIOŚ wymierzył Gminie Pilzno kary łączne za lata 1996 – 1997. Kary te zostały odroczone z uwagi na przystąpienie do modernizacji składowiska. Jednak roboty modernizacyjne prowadzone są bardzo opieszale, aktualnie wykonano jedynie część prac ziemnych związanych z budową wału zewnętrznego.

W II półroczu 2001 r. kontrolę gospodarowania odpadami, której celem była między innymi ocena prawidłowości eksploatacji składowisk odpadów w odniesieniu do zasad ochrony środowiska określonych przepisami prawa i decyzjami właściwych organów, nadzór nad jednostkami zajmującymi się usuwaniem i składowaniem odpadów oraz ocena skuteczności działań mających na celu likwidację nielegalnych składowisk przeprowadziła Najwyższa Izba Kontroli. Skontrolowano na terenie kraju 45 gmin, w tym w woj. podkarpackim 13. Wspólnie z inspektorami NIK inspektorzy WIOŚ w Rzeszowie przeprowadzili kontrole na składowiskach w m. Kozodrza, Wola Zarczycka, Borowa, Stalowa Wola, Młyny i Średnie Wielkie. Bez udziału NIK, inspektorzy WIOŚ skontrolowali składowiska w m. Mielec, Jawornik Niebylecki, Jasło – Sobniów, Wólka Pełkińska i Lubaczów. Ustalenia kontroli wykazały, że składowiska zlokalizowane w naszym województwie nie odbiegają zasadniczo od tych, które zostały skontrolowane w kraju. Nie stwierdzono, aby wyznaczone były niezgodnie z przepisami ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Tylko Gmina Nowa Sarzyna, dla składowiska eksploatowanego w m. Wola Zarczycka, pomimo uzyskania wszystkich uzgodnień w zakresie ochrony środowiska nie uregulowała stanu formalnoprawnego wymaganego ustawą Prawo budowlane.

Według raportu Najwyższej Izby Kontroli nieprawidłowości dotyczyły zasad i sposobu eksploatacji bez instrukcji wymaganej ustawą o odpadach. Potwierdzono niewłaściwy nadzór i kontrolę nad prawidłowością eksploatacji obiektów ze strony organów gminy. Tylko co czwarta kontrolowana gmina przeprowadziła kontrolę składowiska odpadów, a wyniki kontroli omawiane były na posiedzeniach organów gmin.

Najczęściej występującymi nieprawidłowościami w eksploatacji składowisk odpadów komunalnych z naszego województwa były:

• nie przykrywanie odpadów warstwą izolacyjną oraz zanieczyszczenie lekkimi frakcjami odpadów przyległego terenu,
• brak przeprowadzania badań monitoringowych,
• brak, lub nieprawidłowe prowadzenie ewidencji przyjmowanych na składowiska odpadów,
• zaniedbania zarządzających dotyczące kontroli stanu technicznego obiektów,
• nie uiszczanie opłat za składowanie wszystkich rodzajów odpadów,
• brak uregulowań formalnoprawnych z zakresie odprowadzania wód opadowych i odcieku ze składowiska

Zdjęcie 3 – Składowisko odpadów komunalnych w Mielcu
Zdjęcie 4 – Składowisko odpadów komunalnych w Mielcu – widok na studnię odgazowującą

Działania proekologiczne WSK “PZL-Rzeszów” S.A.
Edward STRZĘPEK (WSK-“PZL-Rzeszów”)

Z dniem 11 marca 2002 r. większościowy pakiet udziałów Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego “PZL-Rzeszów” S. A. w Rzeszowie zakupiony został przez United Technology Holding S. A. Od tego okresu główną zasadą prowadzonej działalności gospodarczej w Wytwórni jest dostosowanie jej produkcji do standardów obowiązujących w United Technology Company. Celami strategicznymi przyjętymi przez nowy Zarząd jest przeniesienie nowych technologii oraz linii produkcyjnych do Zakładu, wprowadzenie nowych programów rozwojowych i ACE (osiągnięcie konkurencyjnej doskonałości), poprawa bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach roboczych oraz wdrożenie programu ochrony środowiska polegającego na zapobieganiu i ograniczeniu negatywnego oddziaływania na środowisko. Przyjęty do realizacji na lata 2002 – 2006 “Program działań proekologicznych” ma za zadanie między innymi identyfikację istniejących zagrożeń, określenie priorytetów i wprowadzenie w Wytwórni działań naprawczych chroniących środowisko.

Prowadzona aktualnie działalność produkcyjna obejmuje wytwarzanie silników lotniczych, przekładni śmigłowcowych, części motoryzacyjnych oraz części do napędów lotniczych dla potrzeb obronności kraju i zastosowań cywilnych. Wytwórnia zajmuje bardzo istotne miejsce strategiczne na rynku gospodarczym będąc głównym dostawcą komponentów do innych firm lotniczych i na rynku pracy zapewniając zatrudnienie tysiącom osób. Wdrożony system jakości ISO-9001 oraz szereg certyfikatów zapewnia odpowiednio wysoką jakość produkowanych wyrobów.

Przyjęte standardy prowadzenia działalności gospodarczej oraz zasada ciągłej poprawy umożliwiły już w 2002 r. zminimalizowanie oddziaływania na środowisko. Usunięto z terenu Wytwórni ponad 700 Mg (w tym 7 Mg kondensatorów zawierających PCB) zmagazynowanych odpadów, sukcesywnie eliminuje się mycie produkowanych części w trój i czterochloroetylenie, wprowadzając w to miejsce mycie podzespołów w preparatach biodegradowalnych.

W roku 2001 Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego “PZL-Rzeszów” S. A. w Rzeszowie przyznano tytuł “LIDERA POLSKIEJ EKOLOGII” w kategorii “przedsiębiorstwo” za przekazanie do użytkowania obiektu Nowej Galwanizerni wraz z oczyszczalnią ścieków umożliwiającą odzysk części ścieków.

Oddanie do użytkowania nowej Galwanizerni oraz modernizacja linii produkcyjnych umożliwiły znaczne obniżenie zużycia wody wykorzystywanej do potrzeb technologicznych i chłodniczych. Pozwoliło to również na ograniczenie ilości oraz poprawę jakości ścieków przemysłowych odprowadzanych do rzeki Wisłok. Wytwórnia już od kilku lat nie przekracza ustalonego pozwoleniem wodnoprawnym dopuszczalnego stanu, składu i ilości ścieków wprowadzanych do wód powierzchniowych.

Przeprowadzone modernizacje na stanowisku hamowni i badań silników oraz zmiana systemu odpylania mokrego na suche w Odlewni Żeliwa spowodowały zaprzestanie przekraczania dopuszczalnych zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza. Z “Raportu o emisji zanieczyszczeń do powietrza i stanie urządzeń oczyszczających za 2001 r.” wynika, iż emisja zanieczyszczeń pyłowych uległa zmniejszeniu o 20 Mg, dwutlenku siarki o 1 Mg, tlenku azotu o 5 Mg i tlenku węgla 0 2 Mg.

Osiągnięte efekty potwierdzają także wyniki kontrolnych pomiarów emisji przeprowadzane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie.

Działania proekologiczne WSK “PZL-Rzeszów” S.A.

Zdjęcie 5 – Strefy gromadzenia odpadów (przed i po modernizacji)
Zdjęcie 6 – Eliminacja trój i czterochloroetylenu (przed i po modernizacji)

Monitoring środowiska

W III i IV kwartale 2002 roku Delegatura w Jaśle, realizując zadania określone w “Programie monitoringu środowiska w województwie podkarpackim w 2002 roku”, wykonała pomiary poziomu hałasu drogowego w Rymanowie oraz w miejscowościach uzdrowiskowych: Iwonicz Zdrój, Rymanów Zdrój oraz Polańczyk.

Badania akustyczne obejmowały określenie w wyznaczonych punktach pomiarowych równoważnego poziomu dźwięku A, oznaczonego symbolem LAeq, który jest podstawowym technicznym wskaźnikiem oceny poziomu hałasu w środowisku oraz pomiary natężenia i struktury ruchu pojazdów z uwzględnieniem pojazdów ciężkich i szczególnie hałaśliwych. Pomiary wykonano w porze dziennej.

Określone w wyniku pomiarów poziomy hałasu drogowego odniesiono do poziomów dopuszczalnych zamieszczonych w rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. Nr 66, poz.436). Wartości dopuszczalnych poziomów dźwięku zależą od funkcjonalno – urbanistycznego charakteru terenów określonego w planie zagospodarowania przestrzennego i dla pory dziennej, dla obszaru objętego przez Delegaturę w 2002 roku badaniami, wynoszą:

• 50 dB na obszarach A ochrony uzdrowiskowej,
• 55 dB m in. dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej
• 60 dB dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, zabudowy jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi oraz zabudowy zagrodowej.

Ustawa Prawo ochrony środowiska silnie akcentuje problematykę opracowywania programów ochrony środowiska przed hałasem i wprowadza do systemu prawa oprócz poziomów dopuszczalnych także tzw. poziomy progowe. Określa je rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 roku w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz.U. Nr 8, poz. 81). Poziomy progowe wyznaczają tereny ekstremalnie zagrożone hałasem i ustalają tym samym priorytety do programów ochrony środowiska przed hałasem. Ich wartości dla terenów objętych badaniami w 2002 roku przedstawiają się następująco:

• 60 dB na obszarach A ochrony uzdrowiskowej,
• 75 dB m in. dla terenów zabudowy mieszkaniowej.

Miasto Rymanów leży w powiecie krośnieńskim i jest siedzibą gminy, liczy 3,7 tys. mieszkańców. Przez teren miasta przebiega droga krajowa nr 28 Wadowice – Sanok-Przemyśl oraz trasy wylotowe: droga wojewódzka nr 887 w kierunku północnym na Brzozów oraz droga wojewódzka nr 888 w kierunku południowym na Rymanów Zdrój i Daliową. Zabudowa miejska koncentruje się zasadniczo wzdłuż tych głównych szlaków komunikacyjnych.

Badania akustyczne wykonano w 6 punktach położonych przy drodze krajowej w centralnej części miasta oraz wzdłuż odcinków wylotowych dróg wojewódzkich. Wyniki pomiarów przedstawia tabela.

Tabela 1 – Wyniki pomiarów poziomu hałasu drogowego w Rymanowie

Natężenie ruchu pojazdów na obszarze Rymanowa objętym pomiarami wynosiło od 136 do 538 pojazdów na godzinę, przy czym pojazdy uciążliwe akustycznie stanowiły od 7,4 do 11,8% w ogólnym strumieniu pojazdów przemieszczających się ulicami miasta. Poziom hałasu drogowego kształtował się od 67,5 do 73,9 dB, co oznacza, że w każdym punkcie przekraczał wartości dopuszczalne. Średni poziom hałasu dla wszystkich punktów pomiarowych wynosił 72,2 dB.

Miasto Iwonicz Zdrój posiada status uzdrowiska, położone jest w powiecie krośnieńskim, liczy 2,3 tys. mieszkańców i jest siedzibą gminy. Miejscowość oddalona jest od głównych szlaków komunikacji drogowej. Przez teren uzdrowiska biegnie droga lokalna, która prowadzi ruch pojazdów praktycznie do Zakładu Przyrodoleczniczego. Dalej ruch samochodowy jest ograniczony, odbywa się w kierunku osiedla Turkówka oraz do budynków sanatoryjnych.

Badania przeprowadzono w 2 punktach, położonych na obszarze A ochrony uzdrowiskowej oraz przy drodze wjazdowej do uzdrowiska. Natężenie ruchu drogowego na wjeździe do uzdrowiska wynosiło 211 pojazdów na godzinę, przy czym pojazdy ciężkie i autobusy stanowiły 7,6%. W strefie A ochrony uzdrowiskowej ruch pojazdów był mniejszy (127 poj./godz.) przy niewielkim udziale pojazdów uciążliwych akustycznie, głównie autobusów. Poziom hałasu drogowego wynosił 60,3 dB w punkcie na obszarze A ochrony uzdrowiskowej i 66,3 dB przy drodze wjazdowej do uzdrowiska. Wartości te są wyższe od dopuszczalnych poziomów hałasu. Zmierzony hałas drogowy w strefie A uzdrowiska nieznacznie przekracza wartość progową określoną dla tego obszaru ochronnego.

Tabela 2 – Wyniki pomiarów poziomu hałasu drogowego w uzdrowisku Iwonicz Zdrój

Miejscowość Rymanów Zdrój posiada status uzdrowiska, położona jest w gminie Rymanów (powiat krośnieński) i liczy 1,5 tys. mieszkańców. Pomiary przeprowadzono w 3 punktach, przy czym 2 punkty rozmieszczono na obszarze A ochrony uzdrowiskowej. Teren uzdrowiska przecina z północy na południe droga wojewódzka nr 888 Rymanów-Daliowa o zmierzonym natężeniu ruchu 105-235 pojazdów na godzinę. W strumieniu pojazdów udział pojazdów uciążliwych akustycznie wynosił od 8 do 10%. Poziom hałasu drogowego w strefie A uzdrowiska wynosił 64,0 i 68,0 dB. Wartości te są wyższe od dopuszczalnej wartości ustalonej dla obszaru ochrony uzdrowiskowej oraz od wartości progowej określonej dla tego obszaru ochronnego. W punkcie pomiarowym położonym przy drodze wjazdowej do uzdrowiska zmierzono hałas drogowy na poziomie 66,8 dB.

Tabela 3 – Wyniki pomiarów poziomu hałasu drogowego w uzdrowisku Rymanów Zdrój

Miejscowość Polańczyk położona jest w gminie Solina (powiat leski), liczy 0,8 tys. mieszkańców i od 1999 roku posiada status uzdrowiska. Przez miejscowość, w kierunku południowym na Czarną, biegnie droga wojewódzka nr 894. Część uzdrowiskową Polańczyka przecina droga lokalna prowadząca ruch samochodowy do parkingu na cyplu przy zbiorniku wodnym Solina. Natężenie ruchu samochodowego w rejonie Polańczyka wynosiło: 294 pojazdy na godzinę na drodze wojewódzkiej oraz 168 i 268 pojazdów w ciągu godziny na drodze lokalnej w strefie A. Udział pojazdów uciążliwych akustycznie w strumieniu pojazdów wynosił od 3,5 do 8,2%.

Poziom hałasu drogowego na obszarze A ochrony uzdrowiskowej wynosił 47,9 dB w punkcie zlokalizowanym przy drodze o niewielkim, zwiększającym się w okresie weekendowym, natężeniu ruchu drogowego (dojazd do parkingu) i 66,8 dB w punkcie położonym w centralnej części uzdrowiska. Poziom hałasu w centralnej części uzdrowiska przekracza wartość dopuszczalną oraz wartość progową, ustalone dla tego obszaru ochronnego. W punkcie pomiarowym położonym przy drodze wojewódzkiej biegnącej przez uzdrowisko zmierzono hałas drogowy na poziomie 68,9 dB.

Tabela 4 – Wyniki pomiarów poziomu hałasu drogowego w uzdrowisku Polańczyk

Zdjęcie 7 – Pomiary hałasu drogowego

Aktualności

W listopadzie 2002 r. zostały zakończone prace adaptacyjno-remontowe nowej siedziby Delegatury w Przemyślu mieszczącej się przy Pl. Dominikańskim 3. Pomieszczenia obiektu zostały przystosowane dla potrzeb Laboratorium oraz działów Inspekcji, Monitoringu oraz Administracji.

Przeniesiona również została stacja pomiarowa monitoringu powietrza z ulicy Dolińskiego 4 do siedziby Delegatury, co w znacznym stopniu zmniejszyło koszty związane z eksploatacją stacji, a nowa lokalizacja odzwierciedla stan czystości powietrza charakterystyczny dla centrum miasta. Stacja pomiarowa przy Pl. Dominikańskim 3 będzie stanowić element nowotworzonego systemu monitoringu powietrza w województwie podkarpackim.

Usytuowanie budynku w centrum miasta przyczyniło się znacznie do polepszenia obsługi stron.

Dnia 9 grudnia 2002 roku odbyło się oficjalne otwarcie obiektu Delagatury. W uroczystości otwarcia brali udział zaproszeni goście: Główny Inspektor Ochrony Środowiska Krzysztof Zaręba i W-ce Wojewoda Podkarpacki Kazimierz Surowiec oraz Kierownictwo WIOŚ w Rzeszowie.

Zdjęcie 8 – Uroczystość otwarcia Delegatury WIOŚ Rzeszów w Przemyślu

Podkarpacie w liczbach:

• Tabela 6
• Tabela 8
• Tabela 9